Memo: Stand van zaken gaswinningsdossier .

Westeremden- Op 22 november 2017 heeft de gemeenteraad van Loppersum gesproken met de nieuwe verantwoordelijk minister, de heer Wiebes. In reactie daarop heeft de raad op 29 december 2017 een aanvullende brief aan de minister geschreven omtrent de visie en zorgpunten aangaande de problematiek.Vervolgens heeft de raad op 15 januari 2018 unaniem een motie aangenomen naar aanleiding van de krachtige beving nabij Zeerijp. Deze motie omvat de volgende punten richting de minister:
1) Volledige afbouw gaswinning 2) Adviezen SodM overnemen 3) Zekerheid bieden over toekomstige verplichtingen 4) Een nieuw schadeprotocol 5) Inwoners wonen even veilig als elders in Nederland 6) Geen discussie over nieuwe structuren of governance-afspraken 7) Uitbreiding mandaat en budget NCG 8) NAM uit het versterkingsprogramma 9) Financiering van breed programma 10) Extra middelen voor gemeenten om hun aandeel in de aanpak te kunnen leveren
De motie is breed gesteund door gemeenten in de regio. Tenslotte hebben wij op 7 maart mede namens uw raad onze reactie gegeven op het addendum van het MJP 2018 van de Nationaal Coördinator Groningen en opnieuw onze zorgen uitgesproken over de continuïteit in de aanpak. Deze brief is in de bestuurlijk stuurgroep van de NCG ondersteund en maakt deel uit van de stukken voor het Nationaal Bestuurlijk Overleg begin april.
Over de voortgang in het gaswinningsdossier hebben wij de raad regelmatig bericht. Het college wil u bij aanvang van de nieuwe bestuursperiode over de stand van zaken met betrekking tot de door de raad ingenomen standpunten met dit document bijpraten. Deze update kan desgewenst worden gebruikt voor een op te stellen coalitieakkoord en/of bestuursprogramma voor de komende periode.
Puntsgewijs zullen wij de belangrijkste onderwerpen en ontwikkelingen toelichten, waarbij we waar mogelijk verwijzen naar de bovenstaande punten uit de motie.
tmp13D
Niveau van de gaswinning en adviezen SODM (1 & 2) In het regeerakkoord staat dat de gaswinning uit het Groningenveld met 10% wordt teruggebracht tot 21,6 miljard Nm3, met de mogelijkheid om nog 2,4 miljard Nm3 extra te winnen bij een koude winter. Naar aanleiding van de beving bij Zeerijp op 8 januari 2018 heeft het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) op 1 februari 2018 aangegeven dat de gaswinning uit veiligheidsoogpunt zo snel mogelijk moet worden verlaagd naar maximaal 12 miljard Nm3 per jaar. Ook moeten fluctuaties in de productie worden beperkt en zouden de vijf clusters rond Loppersum moeten worden gesloten. De minister heeft aangegeven deze laatste twee adviezen zo snel mogelijk uit te voeren en dat is inmiddels gebeurd. Wij verwachten dat de minister aan het eind van deze maand duidelijk zal maken op welke wijze en in welk tempo hij invulling geeft aan het advies van de SodM om de productie te verlagen naar 12 miljard Nm3. Overigens geeft de SodM aan dat de geadviseerde productiemaatregelen niet meteen en slechts tijdelijk effect hebben. Deze waarschuwing geeft op dit moment naar ons oordeel geen ruimte om de versterkingsopgave ter discussie te stellen. Dit geldt temeer omdat het SodM aangeeft dat bij een productie van 12 miljard Nm3 per jaar de risico’s door aanhoudende drukdaling weer zullen toenemen. In de loop van 2018 neemt de minister een nieuw winningsbesluit als gevolg van de uitspraak van de Raad van State over het huidige winningsbesluit.
Nieuw schadeprotocol (4) Op 31 januari 2018 heeft de minister aangegeven dat er een akkoord is bereikt over het nieuwe schadeprotocol. NAM trekt zich volledig terug uit de schadeafhandeling. Een tijdelijke commissie is inmiddels ingericht om schade onafhankelijk af te wikkelen, de Tijdelijke Commissie Mijnbouwschade Groningen (TCMG). Alle schades die na 31 maart 2017 zijn gemeld worden door de TCMG afgehandeld. Met deze nieuwe constructie is grotendeels tegemoet gekomen aan de wensen uit de regio en uit uw raad. Er blijven evenwel zorgen bestaan over de praktische uitvoering van de schadeafhandeling, aangezien er zo’n 12.000 schades op de plank liggen bij de TCMG. Daarnaast moet NAM nog 6000 ‘oude’ schades afhandelen vóór 1 juli 2018.
Versterkingsopgave (5 & 8) In november en december 2017 zijn ongeveer 300 versterkingsadviezen in de dorpen Loppersum en ’t Zandt besproken met de eigenaren en bewoners. De versterkingsmaatregelen blijken in zeer veel gevallen zeer ingrijpend te zijn; zo ingrijpend dat sloop en nieuwbouw een reële optie is. Op 19 maart 2018 hebben 75 huishoudens in Loppersum te horen gekregen dat sloop en nieuwbouw voor hen inderdaad mogelijk is.
Ondertussen hebben veel inwoners bij wie eind 2016/begin 2017 een inspectie is gedaan nog steeds geen versterkingsadvies. Het gaat om ongeveer 540 huishoudens die al langer dan negen maanden op dit advies wachten. Het lange wachten zorgt voor onzekerheid bij de betrokken inwoners en is funest voor herstel van vertrouwen. Onze inwoners moeten te lang wachten op duidelijkheid over de benodigde te nemen maatregelen om hun woning aan de veiligheidsnorm te laten voldoen. Wat het college betreft moeten deze adviezen zo snel mogelijk worden vrijgegeven en worden besproken met de inwoners. De huidige rolverdeling, waarin de NCG en bij gevolg de gemeente afhankelijk is van instemming van de NAM om voortgang te boeken, vormt daarin een belangrijke belemmering die naar ons oordeel met voorrang uit de weg moet worden geruimd om tot een betere en snellere aanpak in het belang van de inwoners te komen. In Loppersum zouden op korte termijn circa 500 versterkingsadviezen gereed moeten zijn. Wij vrezen dat op de verstrekking hiervan aan inwoners een rem zal worden toegepast.
Het risico bestaat dat de aansprakelijke partijen voor de versterkingsopgave deze adviezen opnieuw willen laten berekenen. Dat zou voor een flinke nieuwe vertraging van deze batches zorgen en betekent bovendien dat andere woningen niet kunnen worden doorgerekend. Opnieuw rekenen aan dezelfde woningen gaat in tegen alle bestaande afspraken die zijn gemaakt met gemeenten, provincie, Rijk en NCG. Het college vindt dit niet acceptabel. De veiligheid van onze inwoners mag niet in de waagschaal worden gesteld omdat uitstellen mogelijk – en dan benadrukken wij: mogelijk – een financieel gunstiger plaatje oplevert voor de partijen die daar financieel baat bij hebben. De argumenten om pas op de plaats te maken zijn daarnaast niet bijzonder sterk. Sommigen geloven dat met de toepassing van de nieuwe NPR (2017) minder versterkingsmaatregelen nodig zijn. Deze nieuwe inzichten zijn echter simpelweg op dit moment niet beschikbaar en op geen enkele wijze gevalideerd. Ook is er nog geen duidelijkheid over een aantal technische discussies.1
Daarnaast is er nog absoluut geen sprake van een verdere vermindering van de gaswinning naar 0 dan wel 12 miljard Nm3 en is het tempo waarin deze vermindering doorgevoerd gaat worden nog onduidelijk, laat staan dat deze verlaging al in de risicokaarten waar de NPR gebruik van maakt is verwerkt. Van vermindering van het seismisch risico en een daarmee samenhangende verminderde noodzaak voor versterking, is derhalve op middellange termijn geen sprake. Dit lijkt niet iedereen
1 Discussie omtrent Nehobo-vloeren, verweking en betonnen oplengers op houten palen.
tmp13D
zich te realiseren. In het verleden hebben wij te vaak gezien dat de gedachte dat nieuwe inzichten een kleinere opgave zouden betekenen, veelal wensdenken is gebleken.
Ondertussen gaan de inspecties van nieuwe adressen door. Dat is belangrijk voor de continuïteit van de operatie. Stoppen of pauzeren brengt deze continuïteit in gevaar. Het college heeft de NCG dan ook gevraagd door te gaan met de inspecties, onder andere in de dorpen Loppersum, ’t Zandt, Middelstum, Stedum, Zeerijp, Wirdum en Garrelsweer. Wij dringen er sterk op aan maximaal in te zetten op manieren om tot versnelling van engineering te komen en hier verder onderzoek naar te doen. De prominente rol die NAM nog speelt in het versterkingsprogramma, en de eisen die het kan stellen aan versterkingsadviezen, werken vertragend. Het college deelt uw mening dat NAM ook uit het versterkingsprogramma moet om NCG en gemeenten de ruimte te geven om in overleg en samenwerking met de inwoners tot een juiste aanpak te komen.
Toekomstperspectief (3 & 9) De provincie is in het najaar van 2017 een traject gestart om een toekomstvisie op te stellen over het aardbevingsgebied. Vervolgens heeft de minister besloten dat een aparte overlegtafel moest worden opgericht om verder te spreken over het toekomstperspectief. Visie is belangrijk om richting te geven. De gemeente Loppersum heeft echter op veel gebieden al visies of is daarmee bezig: er zijn dorpsvisies en visies op ruimtelijke ordening, erfgoed, vastgoed, openbare ruimte, milieu en duurzaamheid et cetera. Een overmatige inzet van financiële en personele middelen voor het overgieten van oude wijn in nieuwe zakken, is wat het college betreft een ondoelmatige aanpak van de gaswinningsproblematiek. Alleen waar voldoende visie ontbreekt, is het nuttig daar op in te zetten. Daarbij denken wij met name aan gemeente overstijgende thema’s bij voorbeeld op het gebied van economie en werkgelegenheid, en de centrale positie van de provincie in toekomstige grootschalige energietransitie. Op dorps- en wijkniveau zijn of gaan we samen met de betrokken inwoners bezig met het vertalen van de bestaande visies naar concrete plannen op basis van beschikbaar komende informatie over de mate van benodigde versterking.
Het college benadrukt dat er in de gemeente Loppersum een veiligheidsrisico bestaat waar nu op moet worden gehandeld. Er kan niet nog vijf jaar over worden doorvergaderd voordat er tot actie wordt overgegaan. Voortgang van lopende projecten en engineering is dan ook noodzaak. Het seismisch risico is op dit moment helaas realiteit, en zal dat voorlopig ook blijven.
Ook moet worden opgemerkt dat het Rijk momenteel nog geen adequate invulling heeft gegeven aan voldoende aanvullende middelen om het gebied ook in bredere zin te compenseren en stimuleren voor de gigantische opgave die op ons afkomt. Wij wijzen in dat verband bijvoorbeeld op het ontbreken van voldoende middelen om duurzaamheid en levensloopbestendigheid volledig in de versterkingsopgave te integreren. De in het regeerakkoord genoemde € 50 miljoen per jaar is daarvoor niet toereikend. Ook hebben we nog geen enkele waarborg dat ook na beperking of beëindiging van de gaswinning voor lange tijd middelen beschikbaar blijven voor de regio. Het college blijft zich inspannen op dit gebied.
Governance (6 & 7) Wat het college betreft is het van belang te kijken naar de voordelen van structuren in de governance zoals deze momenteel bestaan. Het optuigen van een geheel nieuwe structuur om de aardbevingsproblematiek aan te pakken is wat ons betreft contraproductief. De NCG is opgericht om de regie te nemen in het versterkingsprogramma, namens en in samenwerking met de overheden. Die structuur moet in stand blijven. De opgedane kennis en ervaring bij de NCG is van groot belang voor de continuïteit. Het bouwen van nieuwe structuren zal wederom veel tijd in beslag nemen. Tijd die er niet is. Het is daarnaast zeer de vraag of een nieuwe structuur het passende antwoord is op de nu in de aanpak ervaren problemen. Naar onze mening zijn het volledig publiek maken van de versterkingsopgave, zonder inbreng van de NAM, en het op korte termijn ter beschikking stellen van substantieel extra middelen door het rijk voldoende voorwaarden om verbetering en versnelling in de aanpak op korte termijn mogelijk te maken.
Extra middelen gemeenten (10) De gemeente Loppersum maakt als gemeente in het centrum van de aanpak forse kosten om invulling te geven aan haar rol als eerste overheid voor inwoners. Dit betreft met name de aanpak, beleidsmatig en uitvoerend, van alle ruimtelijke aspecten van de versterkingsopgave. Daarnaast spelen we een belangrijke rol in de communicatie met de inwoners en het op één lijn brengen van inwoners die binnen straten en complexen voor één aanpak moeten kiezen. Tenslotte zorgen we voor de maatschappelijke begeleiding van bewoners die gebukt gaan onder de voortdurende veiligheidsrisico’s en/of ondersteuning nodig hebben bij schadeherstel of versterking. De NCG heeft de bijdrage aan de gemeenten gezamenlijk voor 2018 uit eigen middelen van 4 miljoen naar 6 miljoen verhoogd. Dit betekent voor Loppersum in 2018 een verhoging van de beschikbare middelen
tmp13D
van ruim 3 ton. Wij zijn evenwel van oordeel dat minimaal 10 miljoen aan rijksmiddelen voor gemeenten noodzakelijk is om hun aandeel in de operatie te kunnen leveren.
Experttafels De minister van Economische Zaken en Klimaat heeft op 31 januari 2018 aangegeven dat er een integrale visie zou moeten komen betreffende het aardbevingsgebied. Hiervoor zijn verschillende overlegtafels (experttafels) ingericht waar wordt gesproken over het publieke schadefonds, over de aanpak van de versterkingsopgave, de bestuurlijke toekomst en een nieuw toekomstperspectief voor Groningen. Informeel worden dit de ‘Wiebestafels’ genoemd.
Wij zijn uiteraard voor elk initiatief om tot een betere toekomst voor het gebied te komen en steunen elke visie die daarbij behulpzaam is. Met het maken van een visie zijn evenwel niet de belangrijkste belemmeringen voor verbetering en versnelling van de bestaande aanpak uit de weg geruimd. Wij verwijzen in dat verband naar de door u in de motie genoemde hindermacht die de armslag van gemeenten en NCG beperkt en de aanpak van de versterking vertraagt en compliceert. Ook ontbreken nog steeds middelen om vanaf vandaag bijvoorbeeld de duurzaamheidsambities zonder voorbehoud aan de versterking te koppelen. Als hieraan niets gebeurt is elke volgende poging even kansloos.
De specifieke overlegtafel over versterken spreekt wekelijks over hoe de versterking verder zou moeten worden aangepakt. Dit proces is nog gaande. Het college merkt hierbij op dat dit proces vele verschillende belanghebbenden telt. Het is dan ook de vraag of de uitkomsten van deze tafel werkbare en voor de inwoners van het kerngebied betere werkwijzen opleveren. De opvattingen en problemen van gemeenten waar versterking nu daadwerkelijk plaatsvindt, worden in dit proces soms onvoldoende gehoord. Het college benadrukt dat de gemeente Loppersum via raad en college het primaat heeft over hetgeen er op haar grondgebied en voor haar inwoners gebeurt. Besluiten die daar invloed op uitoefenen zullen dan ook in Loppersum en in overleg en samenwerking met de bewoners moeten worden genomen.
Burgemeester en wethouders van de gemeente Loppersum,
A. Rodenboog, burgemeester
J.H. Bonnema, secretaris